छगू राष्ट्रियताया न्ह्यस:
मू थासय्, जि अजू चाल, रोल्पाया मग:तय्सं मगर नेशन लिबरेसन फ्रन्ट (:ल्ीत्) गठन यायेत लिचिल । पिपुल्स वास (एध्) या प्रवद्र्धन लिपा प्रचण्डयात वर्षमान पुन (अनन्त), सन्तोष बुढामगर व मेमेपिं माओवादी नेतातय्त :ल्ीत् यात रोल्पाया मू थासय् न्यू पिपुल्स स्टेटया रणनैतिक साझेदार दयेकेत विश्वास याकेत तसकं थाकुल ।

राष्ट्रियताया न्ह्यसलय् थ्व अनिच्छुक मनोवृत्तिया आधारभूत खा, न्हापा न्हापाया तत:धंपिं कम्युनिष्ट नेतातय्गु राजनैतिक शिक्षापाखें व:गु ख: । सन् १९५० पाखे एमबी सिंह, रोल्पाया थवाङ पना: राजनीतिक शिक्षा बिउगु ख: । वयां लिपा मोहन वैद्य (किरणं) रोल्पाय् राजनीतिक शिक्षा बिल । थन इमिसं मग:तय्त जातया लिधंसाय् कम्युनिष्ट क्षेत्रय् अनुशासित जुइगु स्यन ।

अथे हे इमित वर्ग (जात)या मुद्दाय् समाजया बांमला:गु पक्षया रामवाण समाधान ख: धका: प्रशिक्षित यायेगु ज्या जुल । मेखे स्वयेगु ख:सा जातीयता व राष्ट्रियताय् उत्पीडनयात जातीय मुद्दा कमजोर यायेगु विभाजनकारी रणनीतिया रुपय् तयातल ।
एमबी सिंहया दृष्टिकोण थौंतक नं संघीयता विरोधी व राष्ट्रियता विरोधी । एध् या इलय् आपालं अनुनय यायेधुंकूगुलिं रोल्पाया मग:त थ:गु राष्ट्रियता, जातीय उत्पीडन व जातीय उत्पीडनपाखे संवेदनशील जुल ।

मग:त नेपा:या दकलय् त:धंगु जनजाति समूह ख: । इमिसं एध् या निंतिं आपालं योगदान बिउगु दु । जनमुक्ति सेना (पीएलए)या प्यम्ह डेपुटी कमान्डरमध्ये निम्ह ला मग: । नन्दकिशोर पुन ‘पासाङ’ छम्ह रोल्पाया खाम मगर (थौंकन्हय् देय्या उपराष्ट्रपति) व वर्षमान पुन ‘अनन्त’, व नं रोल्पायाम्ह हे (आ:याम्ह मन्त्री) पीएलएया न्हय्म्ह डिभिजन कमान्डरमध्ये स्वम्ह ला मग: । कालीबहादुर खाम, सुखबहादुर रोक्का व राजेश । मग: धइपिं अति हे बहादुर व पौराणिक योद्धात ख: । तर इमित जुजुपिंसं थ:गु थाय् बिस्तार यायेत जक छ्यला शोषण यात । अले इमिगु पहिचान तकं मबिल । आपालं थासय् मग: भाय् तकं जबरजस्ती क्वथुना बिल । बाग्लुङ, पर्वत, म्याग्दी, अर्घाखााची व गुल्मीया मग:तय्त अनया खस शासकतय्सं इमिगु भाय् तकं ल्हाके मबिउ । अझ कडा नियम दयेका: मग: भासं म्यो हा:पिनिगु म्ये तकं चानाबिल ।

योया नेवा: जनजाति राष्ट्रियता दुपिं माओवादी वर्गसिबें राष्ट्रियता जनजातीयताया मुद्दाय् संवेदनशील व सचेत जू । इमिसं जातीयताया लिधंसाय् छगू नेवा: संघ १९९७ सालय् ‘नेवा: खल:’ दयेकेधुंकूगु ख: । पार्टी दुनेया मेपिं जनजातितय्सं विचा: हे मया:निबलय् । नेवा: खलकय् इमिसं थीथी विचा: दुपिं नेवा:तय्त दुथ्याका यंकेगुयात । अले १५ सेप्टेम्बर, १९९९ लय् नेपालभाषा संघर्ष समिति व नेवा: खल: जाना: नेवा: समुदायया हकहित व अधिकारया निंतिं ‘स्वनिग: बन्द’ यात । थ्व संगठनपाखें माओवादीं या:गु छगू न्हापांगु हडताल ख: । पार्टीं औपचारिक रुपं क्षेत्रीय व जातीय मोर्चा दयेकेगु निर्णय यायेवं ‘नेवा: खल:’ भंग जुल । माओवादी पार्टीया छगू संगठनया रुपय् ‘नेवा: राष्ट्रिय मुक्ति मोर्चा’ २००३ सालय् गठन जुल ।
एध् शुरु जूगु दछि लिपा, १९९७ सालय् सीपीएन (माओवादी)पाखें राष्ट्रियताया मुद्दाय् स्वशासनया दावी याना: राजनैतिक दस्तावेज पिकायेधुंकूगु ख: । एध् पाखें नेपाली समाजया विशिष्टता पहिचान याना: अन जुयाच्वंगु वर्गीय उत्पीडनलिसें लि·, जाति, राष्ट्रियता, जातीयता, भाय् व क्षेत्रय् तकं जुयाच्वंगु उत्पीडनया पहिचान या:गु ख: ।

एध् या इलय् नेपा:या आपालं आपालं जिल्लाया भ्रमण यायेत वनागु इलय् जिं नेवा: संस्कृतिया भाय्, कला, संगीत, वास्तुकला, शहरीकरण, पाककला, तिसा, वस: उद्योग व्यवसाय व जनजीवनया थीथी पक्ष खना । नेवा: संस्कृति गुलित त:मि धइगु वा: चायेका । यक्व कला, वास्तुकला, व साहित्य दुगु नेवा: राष्ट्रियता नेपा: देय्या पहिचानया पर्यायवाची ख: । थ्व अजू चायापुगु खा मखु कि युनाइटेड नेशन (ग्ल्)य् रञ्जना लिपि, छगू नेवा: लिपि, छगू स्वतन्त्र देय्या मान्यता कयात:गु नेपा: देय्या औपचारिक लिपिकथं दर्ता जुयाच्वंगु दु । नेवा:तय्गु थ:गु हे नेपाल संवत्या नं क्यालेण्डर दु, गुगु चन्द्रमासय् आधारित ख: ।

ज्याकथं नेवा: समुदाययात विभाजन यानात:गु थुलि विस्तृत व संस्थागत जू कि उकिं याना: छगू बिस्कं देय् दयेकेत हे फुक्क ता:लाइ । इमिगु त:धंगु गुथिं हे आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक वा धार्मिक पक्षया भाला काइ । वि.सं. १७६९ लय् पृथ्वीनारायण शाहं स्वनिग: कब्जा यायेधुंका: राज्यं नेवा:तय्त भाषिक व सांस्कृतिक रुपय् दमन यानाहल । शाह जुजुपिंत नेपा: देय् एकीकरण या:गुया श्रेय बियातmगु दु, तर थीथी जातजाति, जनजाति, आदिवासी व इमिगु भाषा, संस्कृतिय क्रुर दमन याना: ।

राष्ट्रियताया मुद्दा वर्गीय मुद्दानाप ल्वाक ज्या:बलय् एध् याकनं हे देय्न्यंकं न्यनावन । पार्टी राष्ट्रियता व क्षेत्रीय उत्पीडन विरुद्ध संघर्ष यायेत वैधता बीगुलिसें मेमेगु वर्गीय मुद्दात क्रान्तिया निंतिं साधन जक मखु, क्रान्तिकारी राज्यया निंतिं अत्यावश्यक ख: धाल । पार्टीं गुंगू स्वायत्त प्रान्त दयेका: क्षेत्रीय व राष्ट्रिय पहिचान दयेकेगु ज्यायात अनुमोदन यात । क्षेत्रीय पहिचान दुगु प्रान्त सेती–महाकाली व भेरी–कर्णाली, सुदूरपश्चिमाञ्चलय् दयेकल । मेगु न्हय्गू राष्ट्रिय पहिचान दुगु प्रान्तत— मधेस, थारुवान, मगरात, तमुवान, ताम्सालिङ नेवा:, किरात व लिम्बुवान ख:। स्तर व शक्तिया ल्याखं माओवादीतय्गु उपस्थितिकथं प्रान्तयात थीथी चरणय् विभाजित यात । समेकित चरण, संक्रमणालीन चरण व प्रचार चरण । मगरात प्रान्त म्हो इलय् हे समेकित चरणय् थ्यन ।

राष्ट्रियता व क्षेत्रीयताया लिधंसाय् क्वत्यला त:पिंत थ्व प्रान्तं बिउगु स्वामित्व भावनां एध्यात अझ प्रोत्साहित यात । उकिसनं मिसा, दलित व मुस्मां समुदाययात विशेष हक बिउगुलिं इपिं समावेशी राज्यया निंतिं ल्वायेततकं उत्साहित जुल । एध्या इलय् कैदय् लानाच्वंपिं सहीद जूपिं, वेपत्ता जूपिं (वेपत्ता यानाछ्व:पिं), घा:पा: जूपिंमध्ये आपालं आदिवासी, जनजाति, दलित व मिसात ख: । इपिं न्हूगु लोकतान्त्रिक क्रान्तिया निंतिं जक मखु स्वायत्त राज्यया निंतिं नं ल्वा:गु ख: ।

मगरात क्षेत्र ला समेकित स्वायत्त क्षेत्र हे जुल, तर नेवा: स्वायत्त क्षेत्र क्रान्तिया शुरुवाती प्रचार चरणय् जक लानाच्वन । यो देय् देय्या राजधानी, कडा सुरक्षाचक्र, प्रशासनिक तन्त्र व अन्तर्राष्ट्रिय शक्तिया एकाग्रताया दुनेच्वंगु ध्जष्तभ ब्चभब ख: । अथे जूगुलिं स्वनिगलय् ज्या न्ह्याकेगु तसकं जोखिमपूर्ण जुल । नेवा: कार्यकर्तापिं स्थानीयवासिन्दा जूगुलिं इमित क्वातुक हे मिखा तयातल । तर नेवा: समुदायया कम्युनिष्ट आन्दोलनप्रतिया सहानुभूतिं याना: स्वनिगलय् दयाच्वने फत ।

एध्या इलय् जित: बियात:गु ज्याकथं जि ता:ईतक हे भारतय् लात । तर जित: लुमं, जि न्ह्याबलें नं स्वनिग:या कार्यकर्तातय्त नेवा: नेता व कार्यकर्ता गुलि दु, गुलियात ज्वना यंकल, गुलिसित वेपत्ता यात, गुलि सहीद जुल, गुलि सुम्क च्वन धका: न्यनेगु यानाच्वना । केन्द्रीय कमिटीइ शुरु शुरुइ निम्ह हे जक नेवा:त दुगु ख: । छम्ह जि, योपाखें अले मेम्ह ख्वप जिल्लापाखें रविन्द्र श्रेष्ठ । लिपा जिं सिल कि न्याम्ह स्थानीय नेवा:त सहीद जुल अले झिंनिम्हेसित वेपत्ता यात ।

जिं स्वनिग:या भविष्ययात कया: शहरी विद्रोहया निंतिं मा:गु रणनीतिक महत्व बारे सचेत जुया । जि जिज्ञासुक जूगुलिं इतिहासया छगू विन्दुइ यो (काठमाडौं) कम्युनिष्ट आन्दोलनया जग ख: । नेपा:या कम्युनिष्ट पार्टीया संस्थापक महासचिव पुष्पलाल श्रेष्ठ ख:, छम्ह नेवा: । उलि जक मखु, ल्यं दुपिं प्यम्ह संस्थापक नं नेवा: समुदाययापिं हे । इमिगु इतिहास सीकेत नेवा: समुदाय दुने जूगु दमन सीकेत थ्व विषयय् संबोधन यायेमाल । अले जिं बीआरबीयात ‘जनयुद्ध र नेवा: जातिको मुद्दाको प्रश्न’ च्वयेत प्रोत्साहित याना । जिं उगु च्वसुयात नेवा: भासं अनुवाद याना । व च्वसु ‘सन्ध्या टाइम्स’ नांया नेपालभाषाया न्हिपतिइ सन् १९९७ फेब्रुअरीइ पिहां व:गु जुल । अले व पत्रिकाया उगु अंक नं यक्व हे चुल धा:गु जिं न्यनेखन ।
जि नेवा: राष्ट्रियताप्रति भावुक जूगुया छगू कारण जिमि अबु धर्मरत्न यमिं जिमित जिपिं चिधिक:बलय्निसें झीगु भाय्, जातीयता व धर्मय् जूगु दमनया बारे सचेत याना तयादीगुलिं ख: । राष्ट्रिय दमनप्रति वय्क:या संवेदनशीलता, वय्कलं च्वयादीगु सफुतिइ बांलाक खनेदु । चित्तधर ‘हृदय’, जिमि कका, जिमि बा:या किजा छम्ह नेवा: साहित्यिक व्यक्तित्व नापनापं नेपालभाषा आन्दोलनया छम्ह योद्धा जूगुलिं झीगु नेवा: आन्दोलनया नं नेता ख: । जिमि अबुयात अप्व: याना: छम्ह विद्रोही (राणा विरोधी)या रुपय् नं म्हसीकेगु या: । लिपा वना: वय्क: छम्ह राजनेता जुयादिल । जिमि ककायात छम्ह नेपालभाषाया आन्दोलनया नेताकथं कायेगु या: । जिमि बा:यात नं झ्यालखानाय् यंकल । राणा विरोधी आन्दोलनय् संलग्न जूगुलिं वय्क:या सम्पत्ति नं जफत यात । नेपालभाषाय् चिनाखा (कविता) च्व:गु कारण क्यना: जिमि ककायात न्यादातक झ्यालखानाय् तल । राणातय्सं नेवा: भासं साहित्य च्वयेगु ज्याय् प्रतिबन्ध तयात:गु ख: ।

फुक्क धइथें जिमि तताकेहेंपिनिगु नां – तिमिला, न्हुछेशोभा, चिरिकशोभा, कयो अले जिगु नां हिसिला । नेवा: व साय् भासं । तिमिला व हिसिला नां, जिमि बा: नं च्वयात:गु महाकाब्य ‘सा देय्या लिस:’पाखें कयात:गु ख: । च्वसु आ: नेपाली, चाइनिवज, अंग्रेजी भाषाय् भाय् हिला: पिहां वयेधुंकूगु दु । ल्हासा, तिब्बतं लिहां झायेधुंका: राणातय्गु नजरबन्दीइ लाmबलय् उगु सफू च्वयादीगु ख: । मचाबलय् जिं जिमि ततापिंत नेवा: साहित्यिक धेंधेंबल्ला: कासा व सांस्कृतिक ज्याझ्वलय् ब्वति का:गु खं । अझ थुकिं याना: जिमिगु जात ‘यमिं’ नेवा: भाय् जक मखु, झीगु यो देय्यात हे तिब: बिल । नेवा: भासं ‘यो’ धइगु यो देय् ख:सा ‘मि’ धइगु वासिन्दा ख: । यो देय्या वासिन्दायात ‘यमि’ धाइ । जिमि बा: नं थ:गु नीन्यागू सफुतिइ तुलाधरया थासय् ‘यमि’ जक धका: थ:गु जात छ्यलादिल । पेशां झी व्यापारी समुदाययापिं ख: । तुलाधरया शाब्दिक अर्थ तुला ज्वनीपिं ख: । जिपिं नेवा: समुदाय दुने बुद्धिष्ट कुलय् ला:पिं ख:। अय्नं मचांनिसें जिमित नेपाली व संस्कृत भाय् व हिन्दू धर्मया बारे सचेतना दु । स्कुलय् माध्यमिक तह पास यायेत थ्व निगू भाय्या निंतिं छोय् हे ट्युशन तयेमाल ।

जिं अप्व: थें जिमि अबुं पहाडी बर्मूतय्त षडयन्त्रकारी, चतुर व हेरफेर याइपिं अले राज्य व्यवस्थाय् एकाधिकार जमे याइपिं धका: निन्दा चर्चा याइगु न्यना । जिमिगु छोया न्ह्य:ने छखल: पहाडी बर्मूया परिवार च्वनीगु । इमिसं थ:थाय् निभा: ज: वयेकेत जिमिगु सिमा कचा चानाछ्व धका: कचकच यानाच्वनीगु । इमिसं थ:पिनि सा लाय् लाक्वपाक्व त्व:ता छ्वइगु । इपिं अज्या:पिं जूसां इमित सकसिनं बाजे बज्यै धका: सम्मानपूर्वक सतेगु या: । इपिं प्राचीनकालया अले इमिसं धा:गु खा हे अन्तिम जुइ धका: इमित ‘चोखो मुख’ धका: नं सतेगु या: ।

जिमि मां मदयेधुंका: जिमि बा: नं छम्ह ब:मनीनाप ब्याहा या:गुलिं नेवा: आन्दोलनय् जुयाच्वंपिं आपालं निरास जूगु जिं वा:चा: । थुकिं याना: जिमि अबुया नेवा: आन्दोलनय् दुगु प्रतिष्ठाय् तकं बांमला:गु दाग लात । अथे जुया: बा: नं नेवा:त धइपिं राजनीतिइ वनेत संकुचित विचा: दुपिं धका: नं धायेगु या: । चित्तधर ‘हृदय’ नेवा: आन्दोलनय् अति हे सक्रिय जुयाच्वंम्ह ख: अले वय्कलं नेतातय्त नेवा: पहिचानया निंतिं गाक्क मल्वा: धइगु नं द्वपं बियादिल ।

झीगु भांभाय् नेवा: भाय्यात स्कुलय् अनिवार्य मयासे न्हिंन्हिं छ्यले म्वा:गु प्राचीन भाय् संस्कृतयात या:गुलिं झी सकसियां नुगलय् स्या: । जि लुमं, १९९० सालया आन्दोलनय् हिन्दू खस आर्य भाय् संस्कृति लागू या:गु विरोधय् जिमिसं संस्कृतया सफूत च्याका बियगु । थ्व आन्दोलन छगू भाय्, छगू धर्म, छगू वस:, छगू संस्कृति लागू यायेगु विचा: दुगु राज्यसत्ताया विरोधय् ख: ।

१९७० पाखे जि दिल्लीइ ब्वनाच्वनागु इलय् जिं अन न्ह्याम्हं नेपा:मि विद्यार्थी नाप ला:सां ‘छि छम्ह नेवा: ख: कि छम्ह नेपाली ?’ धका: छगू जक न्ह्यस: न्यनेगु ख: । बीआरबीलिसें यक्वसिनं जित: हे न्यनी कि ‘छु धयागु नेपाली कि नेवा: ?’ दक्व नेवा:त नेपाली मखुला ?’ जिं धाथें विचा: याना: धायेगु ख:सा नेपाली जुइगु व नेवा: जुइगु छगू हे मखु । जित: खस् नेपाली भासं खा ल्हाये थाकु । आतक नं जिगु खस् नेपाली भाय् उलि बांला: मजूनि । भाय् यागु खायात कया: पार्टी दुने जिगु ल्वापु नं जूगु दु । जिं खस् नेपाली भाय् ल्हायेबलय् उगु भाय् ल्हाइपिं पासापिंसं जिगु ब्याकरणीय उच्चारणयात कया: हिबाय् चबाय् याइगु । जिं नं इमित नेवा: भाय् मखुसा अंग्रेजी भासं जूसां बांलाक न्ववायेत हाथ्या बीगु । छाय्धा:सां जिं राजनीति यायेत छ्यलाच्वनागु भाय् जिगु मांभाय् मखु धइगु थुइकेत ।

मचांनिसें जि छम्ह नेवा: जक मखु बुद्धिष्ट नं ख: धइगु थू । देय्या धर्म हिन्दू अले थ्व धर्म माने याइपिं व नेवा: समुदायय् त:धंगु जातकथं कयात:पिं स्यस्य:त (श्रेष्ठ, राजभण्डारी, जोशी)तय्गु विरोध जिं थ: च्यादा झिदा दुबलय् निसें याना । तुलाधर, शाक्य, स्थापितत बुद्धिष्ट कुलयापिं ख:। अले थ्व हे पक्षयातपिं नं । जिं न्ह्याबलें थ:गु कुलपाखें बौद्ध धर्मया पक्षय् नवायेगु यानाच्वना । जिमि बा:नं बुद्ध धर्म सम्बन्धी आपालं सफूत च्वयात:गु दु धयागु ख: जिं लिपा जक सिल । छाय्कि जिमि बा: नं जिमित वय्कलं च्वयादीगु सफूया बारे छुं नं धयात:गु मदु ।

जित: लुमं, जि मचाबलय् जिमि थ:थितिपिंसिं द्य:यात ध्यबा छ:गु खना: जिं नं ध्यबा छाये त्यनागु इलय् जिमि अबुं छायेके मबिउ । वय्क:या धापूकथं द्य:यात छा:गु ध्यबा मा:पिंत लाइमखु हा ! जिमि मांअबुपिंसं जिमित छुं हे धर्म वा धार्मिक परम्परापाखे वंके बियात:गु मदु । दसुया निंतिं जिमित ‘बा:र्‍हा: तयेगु’ ज्या मया: । गुगु कि थौंतक नं नेवा: समुदायय् मिसा मस्तय्त न्हापांखुसी थी मजिउ जुइ न्ह्य: हे झिंनिन्हुतक खिउासे च्वंगु क्वथाय् तयातयेगु चलन दु । निभा: व मिजंत सुं नं अन क्वथाय् वने मजिउ । अथे हे जिमित इहि नं मया: । नेवा: संस्कृतिकथं मिसा मस्तय्त प्रतिकात्मक रुपं बय्लि (बेल)नाप इहिपा याना बीगु ख: । जिमिसं मचायेक हे मांअबुं जिमिगु न्ह्यपुइ धर्म निरपेक्षताया सिद्धान्त जायेकाबिल ।

उगु इलय् मिसा मस्त पय्नं वनी अले छोज: व समाजया बेइज्जत जुइ धका: मिसा मस्तय्त स्कुल हे छ्वयेगु यानामत:गु ख: । तर जिमि अबुं जिमित न्ह्याबलें नं आख: ब्वनेगु निंतिं ह:पा: बियाच्वन । मांया धापूकथं मामं जिमित बीफुगु दकसिबे बांला:गु तिसा धइगु हे शिक्षा ख: । गुगु कि गबलें हे तनी मखु, सुनां खुया यंके फइमखु, अले स्यनी नं मखु । वय्कलं थम्हं आख: ब्वने मखंगुलिं थ:गु जीवनय् दु:ख सीमा:गु खा कनादी । मामं थम्हं न्हय्म्ह मस्तय्सं नं बांला:गु शिक्षा काये खनीगु भलसा कयादिल । उलि जक मखु, जिमि अबुं ला थ:थितिपिंत थ: मस्तय्सं थीथी जातजाति, जनजाति, वर्ग, धर्मयापिंलिसे इहिपा याकेगु धका: फुाइ नं याइगु दु । वय्क:या इच्छा छगूकथं पू नं वन ।

जिमि त:धिक:म्ह तता डा. धर्मदेवी, छम्ह इलअययिनष्भकत या हिन्दू धर्म माने याइम्ह उच्च जातया राजभण्डारीनाप प्रेमविवाह जुल । जिमि दाजु विधानरत्न यमि सिभिल इन्जिनियर जुल । अले वय्क:या थ:गु हे जातया मिसानाप ब्याहा जुल । जिमि मेम्ह तता तिमिला यमि भ्भिअतचष्अब िभ्लनष्लभभच लिसें ब्ककष्कतबलत एचयाभककयच व म्भबल या क्ष्इभ् जुया: छगू जनजातिया थापामगरलिसे प्रेमविवाह यात । मेम्ह तता न्हुछेशोभा गणितया ब्ककष्कतबलत एचयाभककयच नापं क्ष्इभ् थापाथलीया क्याम्पस चीफ जुल अले मेम्ह तता चिकिरशोभा ऋजझष्भतचथ या एचयाभककयच जुया: त्रिभुवन विश्वविद्यालयया विज्ञान संकायया म्भबल जुल । इपिं निम्हेसिनं थ:गु हे जातय् इहिपा जुल । जिमि मेम्ह तता डा. कयोदेवी, छम्ह :ष्अचयदष्ययिनष्कत, ऋष्खष् िक्भचखष्अभ ऋयmmष्ककष्यल या अध्यक्ष जुल । वया छम्ह पहाडी खस आर्य ब्रम्हुनाप ब्याहा जुल । जि ब्चअजष्तभअत जुया: खस् आर्य बर्मूनाप हे ब्याहा याना । जिपिं बूगु इलय् थज्या:गु उदार मन दुपिं मांअबु गुम्हेसिनं जिमित थुलि बांलाक ब्वंका: सक्षम यानाबिल, उकिया निंतिं जिपिं खुम्हं तताकेहेंपिं तसकं हे भाग्यमानी तयेका ।

थ्व पृक्ष्ठभूमि ज्वना: जि माओवादीया एध् लय् दुहां वना । भारतया उत्तर–पूर्व राज्यया भारतीय विद्यार्थी, म्ख् व व्ल्ग्या प्रोफेसरत व विद्वानत गुम्हेसिया भारतया उत्तुर पूर्व प्रान्तय राष्ट्रिय आन्दोलनप्रति सहानुभूति व समर्थन दु, व फुक्कसित यक्व यक्व सुभाय् दु । इपिंपाखें हे जिं राष्ट्रियताय् जुयाच्वंगु दमन बारे यक्व यक्व खा सयेका सीका कयागु ख: ।

सन् १९९६ लय् ब्िि क्ष्लमष्ब एभयउभिूक च्भकष्कतबलअभ ायचगm ९ब्क्ष्एच० या अन्तर्राष्ट्रिय सेमिनारय् ब्वति कायेधुंका: थ्व मुद्दाय् जिगु दृष्टिकोण अझ धिसिलात ।