भूमिका
मानिस सचेत सामाजिक प्राणी हो। उसले बेलाबखत आफनो समाजको विशलेषण र संश्लेषण गरेर अगाडि पाइला बढाउंछ। त्यस अर्थमा एक्काइसौ शताव्ी मानबजातिको लारि एउंटा यस्तो ऐतिहासिक मौका वनेर आएको छ जहॉनिर उभिएर महिला-पुरूष सम्बन्ध जस्तो समाजको आधारभत सम्बन्ध हिजो कस्तो थियो, आज कस्तो छर भोलि यो कतातिर लम्कदै छ, त्यसको आंकलन गर्नें अवसर प्राप्त भएको छ। मानव समाजको विकासको विभिन्न चरणहरूमा महिला पुरूषको सम्वन्ध पनि परिवर्तित हंदै गएको देखिन्छ। अभ गहिरिएर हेदा यी परिवर्तित महिला-पुरूषको सम्बन्धले समाजको परिवर्तित उत्पादन सम्बन्धलाई चित्रण गर्दछन्। यो सम्बन्धले मानव सृष्टिको पनि काम गर्ने भएकोले यसले भविष्यमा वन्ने समाजको खाका पनि दिन्छ। अभ महिला मक्तिमा होमिएका व्यक्तिहरूको लांगि विशेषत: मुक्तिकामी महिलाहरूको लागि यस विषयमा चासो राख्नु स्वाभाविक हो। किनकि यसबाट नै महिला-पूरूषबीचको अन्तरविरोध वु न मदृत पुग्छ । वास्तवमा महिला-पुरूष वीचको अन्तरविरोधले धेरै हदसम्म समाजको अन्तरविरोधलाई भल्काउंछ। तसर्थ यस विषयमा ध्यान दिनु भनेको मुलत: मानवजातिको विकासमा ध्यान दिनु बराबर हुन्छ।

सैद्धान्तिक अवधारण

मानिसहरूले महिला पुरूषको सम्बन्धबारे कुरा गर्दा प्राय: महिला पुरूषबीचको मात्रात्मक भेदभावको मात्र चित्रण गरेको देखिन्छ। त्यसलाई राजनैतिक अर्थशास्त्रको आंखाबाट कमैले नै बुभ्ने प्रयास गर्न्। जबकि यसले नै महिला पुरूषबीचको सम्बन्धलाईं समग्र रूपमा बुभन मद्दत दिन्छ। तर यो बुभ्नु अगाडि समाजको उत्पादन प्रणाली र त्यसभित्रको उत्पादनं शक्ति र उत्पादन सम्बन्ध वीचको अन्तर सम्बन्ध बुभन जरूरी हुन्छ। किनकि राजनैतिक अर्थशास्त्र भनेको नै अन्तत: उत्पादन सम्बन्धको अध्ययन भएकोले उत्पादन शक्तिसित प्रत्यक्ष सम्बन्धित हुन्छ।

समाजलाह अगाडि यमाउने म्खय फारक तत्च ने त्यहाको उरामव भकि हो। उ्याबन शकिा भन्नाले त्यराभित मानिरा र मानिाले प्रयोग गर्ें गनर सामान्यत भनिन । सामान्यत उत्पावक शक्तिको विकासको तुलनामा उत्पादन सम्बन्धका लिकाम मानिस मानिस भीचको नि्चित रम्नध कायम गर्न पुग्छ जसलाई उत्पाबन पाबिभिकहरू प्ंरन्। मामिरले आफना आच्श्यकताका चस्तुहरू उत्पादन ग मन्ब हुन्छ। यसरी निरिचत उत्पादक शक्ति र निश्चित उत्पादन सम्बन्धको अन्तरामयारम जोडबाट नै समाजको निरिचत उत्पादन प्रणाली बन्दछ। तीव्र गतिमा चल्ने उद्पाक शक्ति र मन्द गतिमा चल्ने उत्पादन सम्बन्धको अन्तरविरोधले नै समाजको [्यिकामको P आएर गतिरोध खडा गरिदिन्छ। त्यस्तो अवस्थामा पछि परेको उत्पादल चरणमा कन सम्बन्ध नै उत्पादक शक्तिको वाधक भएर निस्कन्छ। यसले परानो उत्पादन सष्वन्धला उत्पादन सम्बन्धको निर्माणको माग गर्दछ। यसैलाई ऋान्ति भनिन्छ। गएको उत्पादक शक्ति र यसले महिलाहरूको पनि उत्पादक शक्ति बढाउने माग ‘भटरहेको करा हालको महिला-प्रूषको स्बन्धमा विशेष लागू भएको देबिन्छ। विश्वमा यी बक भत्काएर नया अवस्थामा तिनीहरू प्रूषहरूको भन्दा पछि नै परेको देखिन्छ। अर्थात् महिलाहरूले आफनो उत्पादन क्षमतामा जति प्रगति गरे तापनि तिन्नीहरू पुरूषहरूको हाराहारीमा अगाडि बद्न सकिरहेको देखिन्न। उन्नीहरूको पाइला पाइलामा पितृसत्तात्मक शोषणले बाधार अडचन खडा गरिराखेको देखिन्छ। तसर्थ आजको महिला-पुरूषबीचको उत्पादन सम्बन्ध पुरूष प्रधान संरचनामा आधारित छ, त्यसले सम्पूर्ण मानवजातिको उत्पादक शक्तिलाईं नै अवरोध खडा गरेको छ। हाल उठिरहेको महिला-मक्ति आन्दोलन, नारीवादी आन्दोलन यही अन्तरविरोधको अभिव्यक्ति हो। यसले महिला पुरूष सम्बन्धका आधारभूत प्रश्नहू उठाइरहेको छ। तसर्थं यसलाई बुभनको लागि समाजको विभिन्न उत्पादन प्रणालीमा महिला-पुरूषबीचको अन्तरसम्बन्ध बुभ्त जरूरी हुन्छ।

समाजको विकासमा महिला पुरुषको अन्तरसम्बन्ध
ससारमा मानव जातिको उत्पति करिब दश लाख वर्ष अघि भए तापनि मानिसहृरू व्यवस्थित रूपमा समाजमा बस्न थालेको करिव दश हजार वर्षं भयो । त्यसदेखि उत्पाद प्रणालीको विकासले त्यसभित्रको महिला-पुरूषको सम्बन्धलाई पूर्ण रूपमा परिभाषित गरेकौ पाइन्छ। जस्तो कि आदिम साम्यवादी यगमा मानिसको उत्पादन क्षमता न्यून अवस्थामा थियों। त्यहाँ अतिरिक्त धन उत्पादन हुने सवाल नै उदैन थियो। त्यहाँ निजी सम्पत्तको अव्वारणा आउने करै थिएन। बरू उनीहरू प्रकतिको अभियानमा बस्न विवश थिएर जीविकोपार्जन गर्नको लारंि सामहिक प्रणालीमा बस्न विवश थिए। तसर्थ त्यहां भएके सम्पत सबैको अरथांत् सबैको उही सम्पत्ति भने भै प्रत्येक पुरूष सबै महिलाहरूको अरथां प्र्येक महिला सबै पुरूषहरूको जस्तो हुन्य्यो। तर पनि सन्तान जन्माउने महिला (समाजको अस्तित्वको लारि त्यो काम महत्वपूर्ण भएकोले यो कामको उच्च सामाजिक मर्यांदा हुन्य्यो। र साथि बालबच्चाहरू आमाबाट मात्र चिनिने हुनाले समूहलाई मातृगोत्रको आधारमा मा छट्याउन सकिने कारणले आदिम समाजको उत्पादन प्रणालीले मातृसत्तात्मक संरचनाला जन्म दियो।

कालान्तरमा जब मानिसको उत्पादन शक्ति बदबे गयों, विशेपगरी पाच हजार वर् पहिले जब फलाम पगाल्ने प्रविधिको आविष्कार भयो तब करिबाट अतिरिक्त धन उत्पादन गर्ने क्षमताको विकासले निजी सम्पत्तिको अवधारणा ल्यायो। यसले समाजमा पहिलो चोटि वगविभाजन ल्यायो। शारीरिक श्रमगरी आफनो भौतिक शरीर समैत स्म्पिने दासवर्ग मानसिक श्रमगरी दासबाट आर्जित श्रमबाट अतिरीक्त धन कमाउने दासको मालिक बन्ने मालिक वर्गं। मुलतः दासकं श्रममा आधारित त्यो दासयगमा दासहरू पर्त: सम्पतिविहीन थिए भने मालिक वर्गं सर्वसम्पत्तिवान थिए। यसरी निजी स्पतिको विकासको सायसाथे यसलाई संरक्षण दिने पारिवारिक संरचनामा महिला र प्रूषको सम्बन्धमा पनि पुरूपहरू मालिक बन्न पुरो भने त्यसलाई सुरक्षा र व्यवस्थापन गार्ने अर्थांत् घर सम्पत्ति र सन्तान हेरने सम्पत्तिहीन महिलाहरू दासी बन्त पुगे। यसरी निजी सम्पत्तिको विकास रत्यसले ल्याएको कार्य विभाजनले पहिलो चोटि समाजमा पितृसत्तात्मक प्रणालीको जग बसालिदियों –
त्यसपछि जसरी प्रत्येक उत्पादन सम्बन्धको परिवर्तन संगसंगै शोषणका रूपहरू फॅरिदै गए, त्यस्तै पितृसत्तात्मक संरचनाको आधारमा बनेको महिला पुरूष सम्बन्धका रूपहरू पनि फोरिदै गएको देखिन्छ।
दास युगको उत्पादन प्रणाली जब कालान्तरमा सामन्ती युगमा परिणत हन पुर्यो तब त्यहाँ मालिक वर्गको ठाउंमा जगगा-जमिन ओगटने सामन्ती वर्गको उदय भयो र दासवर्गको ठाउमा जमिनमा बांधिएका अर्धदास किसान वर्गको उदय भयो। त्यही संरचना d अनुसार महिला पुरूषको उत्पादन सम्बन्धमा पनि पुरूष सामन्ती र महिला अर्धदासीको रूपमा घरेलु व्यवसायमा अल्भोको पाइन्छ। त्यस्तै जब सामन्ती उत्पादन प्रणाली पुजीबादी उत्पादन प्रणालीमा रूपान्तरण भयो तब त्यहाँ सामन्ती वर्गको ठाउँमा ठलछूला उद्योग पुंजीको मालिक पुजीपतिवर्गको उदय भयो भने अर्धदास किसान वर्गको ठाउमा स्वतन्त्र ज्यालादारी मजदुर वर्गको उदय भयो । यहॉनेर महिला-पुरूषको सम्बन्धमा पनि पुरूष पुंजीपति वर्गमा परिणत हुन गयो भने महिला स्वतन्त्र ज्यालादारी मजदुरमा परिणत हुन गयो। यसरी पहिलो चोटि घर परिवारको दासी र अर्धदासीबाट महिलाहरू स्वतन्त्र ज्यालादारी मजदुरमा परिणत हुन गए। तसर्थ पुजीवादको उदयले पहिलो चोटि महिला वर्गलाई घरायसी अनुत्पादक कामबाट मुक्ति दिलाएर सामाजिक उत्पादनशील श्रममा लागने भौतिक वातावरण तयार पारिदियो। यहाॉनेर के बुभनु पर्दछ भने शोषितवर्गमा पर्ने दुवैले श्रम गरी बांच्नु पर्ने दास, अर्धदास र सवहारा वर्गका महिला-पुरूष सम्बन्धमा भएकोले गर्दा ती सम्बन्ध तुलनात्मक रूपमा समानतामा आधारित हुन्थ्यो। पुजीवादको विकासले अब उत्पादन शक्तिलाई बढी सामूहिकीकरण सरलीकरण, गतिशील र विस्तारीकरण गर्दं लगे। पुंजीवादले घरायसी काममा पनि औद्योशिकरण गारेर घरायसी काममा लाग्ने श्रम र समय वचत गर्नें प्रविधिहरू आविष्कार गऱ्यो। तर उत्पादक शक्तिको सामूहिकीकरणले उत्पादन सम्बन्धमा पनि फराकिलो सम्पत्त वितरण हुनु पर्ने ठाउमा के देखिन्छ भने त्यो सामूहिक उत्पादन शक्ति आम जनताको सामूहिक हितको लागि प्रयोग नगरी सीमित पुंजीपति वर्गको हितमा. मात्र प्रयोग हुन पुग्यो। यसले गर्दा घरायसी कामको औद्योगिकरणले धनी महिला वर्गलाई मात्र सुविधा दिन पुर्यो। त्यो सुविधा आम मजदुरवर्गका महिलाहरूको पहंचमा पुगेन जसलाईं यस सुविधाको बढी खांचो थियो।

पुँजीवादमा उत्पादन समाजको आवश्यकताको अन्सार सिर्जिंत पहिलाहरका सम्बन्धले गदां ती श्रभिक महिलाहरूले त्यों स्थिधाजनक वातावरणको पणा गलाफA लाशि भौतिक वातावरण त तयार पारिदिएको हन्छ। तर प्जीयादको नाीपणमल उलाम गनं पाइरहेका ह्देनन्। यसले गदां समाजको विकारामा अवरोध, गत्यारोध र गरेको छ। यसले प्रानो उत्पादनत सम्बन्धलाई भत्काएर नयां उत्पादन सम्बन्धकी गरेको छ जुन शोषणको आधारमा नभएर आम जनताको हितको आधारमा हन्परंछ।क परिवर्तंनको माग भनेको साम्यवाद उन्मख समाजवादी ऋान्ति हो।

समाजवादभित्र महिला पुरुष सम्बन्ध
वास्तवमा समाजवादमा आएर बल्ल महिला पुरूषको सम्बन्धमा नयां आधारमा एकन कायम भएको देख्वन्छ। यस अर्थंमा विगत दोसो सहश्चाब्दीको अन्तिम २० वषंकी गयांन उत्साहपूर्ण रहेको देखिन्छ। किनभने यही अबधिभित्र पँजीबादको गर्भबाट समाजवादयेी जन्म भयो। प्रथम विश्व यद्धले सर्बप्रथम रूसमा समाजवाद ल्यायो भने दोयो विश्व पदते चीन तथा अन्य औपनिवेशिकं देशहरूमा समाजबाद उन्मुख नौलो जनवादी थकश ल्यायो। प्ंजीवादको विकासले ओतप्रोत भएको महिला मुक्ति आन्दोलनलेबल्ल एरव निकास पायो । त्यो निकास भनेको समाजवादले ल्याएको ऋान्तिकारी आमूल परिवरतंनकां उत्पादन सस्बन्ध हो, जो शोषणयुक्त निजी सम्पत्तिको आधारमा नभएर बहुजन हिताय सामाजिक सम्पत्तिको आधारमा हुन्छ। तसर्थ यो उत्पादन सम्बन्ध मानिसहरू बीच एक अर्काको विरोधमा नभएर एक आपसको मैत्रीपूर्ण सहयोगको आधारमा हुन्छ। यही व्ल समाजवाद अन्तर्गतको महिला-पुरूषको ” सम्बन्धमा पनि लागू भएको देखिन्छ। यसले एकातिर महिला पुरूषको विरोधात्मक र शोषणयुक्त सम्बन्धलाई तोडेर त्यसको वाउंम एक अकको पुरकको रूपमा मैनीपूणं सम्बन्ध सृजना गरेको देंखिन्छ भने अ्कोंतिर पुष र महिलाबीच विद्यमान पितसत्तात्मक संरचनालाई तोडेर समानताका आधारहरू तयार पारिदिन्छ। राज्यसत्ताको सचेत प्रयासमा महिलाहरूलाईं पुरूष सरह समान अधिका दिन्छ। विवाह, सम्बन्ध विच्छेद, गर्भपतन आदिको मामलामा महिलाहरूको पहलकदमीला मान्यता दिन्छ। समाजवादको उच्च उत्पादन प्रणालीले रगर्दा महिलाले गदै आएको घरायर्सी कामकाजलाई सामहिकीकरण गरेर यसलाई एउटा व्यवसायको रूपमा परिचालन ररिदिन् जसले महिलाहरूको उत्पादन शक्ति वृद्धि भएको हुन्छ। तर यति हंदाहंदै पनि समाजबादको श्रम केन्द्रित उत्पादन प्रणालीमा महिलाहरू पुरूषहरूभन्दा अलि पछि नै पर्ं गएके देखिन्छ। महिलाको प्रजनन सम्बन्धी कामले गर्दा उनीहरू पुरूष सरह आफ्नो उत्पादनकों काममा एकाग्र भएर लाग्न सक्दैनन्। फोरि समाजवादमा निजी सम्पत्तिको अबधारणा पनि पूरै निर्मूल भइ्सकेको हुन्न। त्यसले गदां पनि का्य विभाजनमा महिलाहरूले नै सीमित निजी सम्पत्तिको रक्षा र व्यवस्था मिलाउने जिम्मा लिन पुग्दछन्। यो कायं विभाजनलाइं साम्यवादी व्यवस्थामा गएर मात्र चर्न सकिन्छ। किनभने साम्यवादको आधवारशीला उत्पादक शक्तिको उच्चतम विकासमा आधारित हुन्छ, जहाँ श्रमको अवधारणा आवश्यकता ना बाध्यता नभएर स्वेच्छा वा सामाजिक दायित्वको आधारमा हुन जान्छ। अथांत् त्यह त्पादन यति धेरै हुन्छ, कि त्यो पयाप्त रूपमा समाजमा सबवैलाई उपलब्य हुन्छ। यसलेगह निसहरूले अब कामको आधारमा दाम पाउनु प्दैंन, बरू त्यहां आवश्यकताको आधारमा वस्तुहरू उपभोग गर्न पाइन्छ। यस्तो अवस्थामा महिला परूषमा विच्यमान जेविक भिन्नता एक अर्कको बाधक र ‘प्रतिस्पधांत्मक नभएर एक अ्काको पुरक सामहिक उत्पादक प्रणालीमा आधारित साम्यवादमा अब बांकी रहेको निजी सम्पत्ति पनि र सृजनात्मक हुनजान्छ । बो्पूर्ण र अर्थविहीन हुने भएकोले यसको अन्त्य सगसंगी यसलाई संरक्षण गर्न महिला पुरूषको उत्पादन सम्वन्ध वा परिवार पनि अनावश्यक बोकपर्ण बन्न जान्छ। तसथ निजी सम्पत्तको अन्त्य संगसरै महिलाहरूमाथि थोपरिएका वर्ंय. लिंगीय शोपणको पनि र पूरण रूपले, अन्त्य हुनजान्छ। साथे विज्ञानको उच्च विकासले गरदां महिलाहरूको प्रजनन कार्य धेरै हलका भैसकेको हुन्छ र नियोजित पनि हन्छ। साम्यवादको उच्च उत्पादन प्रणालीले गरदा हरेक व्यक्तिले आफ्ो व्यक्तित्व सामहिक प्रणालीभित्र बढाउने मौका पाउंछ। यसरी आदिम साम्यवाद अन्तर्गतको अराजक प्रजनन कार्य P न्युन उत्पादक शक्तिमा आधारित बाध्यात्मक कविला सामहिक प्रणाली साम्यवाद आएपछि सचेत रूपमा उच्च उत्पादन प्रणाली अन्तर्गतको वैज्ञानिक सामहिक प्रणालीमा रूपान्तरण हुन जान्छ।
तर माथि भनेको समाजवाद एउटा संकरमणकालिन अवस्या हो, जसको जन्म पुंजीवादको गर्भबाट भएकोले यसभित्र पुँजीवादी अवशेषहरू रहिरह्छन्। यसलाईं सेत रूपमा समाजको उपरी संरचनामा ऋान्ति गरिएन भने अर्थांत उत्पादन सम्बन्धलाई उत्पादक शक्तिको विकास संगसंगै रूपान्तरित गदै लरिएन भने त्यहाँ प्रतिऋान्ति हनजान्छ। प्रति्ान्तिले .साम्यवाद उन्मुख बाटोलाईं मोडेर पुनः पुंजीवादतिर फ्कांउने काम गर्नं पुर्दछ। आखिर आज रूस जस्तो पहिलो समाजवादी देश पूंजीवादमां फर्किसकेको छ। चीन पनि त्यही बाटोमा गइरहेको छ। यसको ज्वलन्त असर हामी त्यहॉंभित्रको महिला पुरूषको सम्बन्धमा. आएको अन्तरविरोध र असमानतामा देख्छौ। त्यहाॉं बददै गएको पुंजीवादी अर्थतन्त्रले ल्याएको आम वेरोजगारीको बजपात सर्वप्रथम महिलाहरूको टाउकोमा पर्न गएको छ। खर्च कटौती गर्ने नाममा त्यहांको सरकारले महिलाहरूलाईं दिदै आएको सरकारी सुविधा, अवसरहरू र अधिकारहरू छिनिरहेको छ। बजारी अर्थतन्त्रको माग अनुसार महिलाहरूलाईं उपभोगका वस्तको रूपमा बढावा दिइदैछ। यौनलाई श्रमको साधनको रूपमा बढावा दिइदैछ। फलस्वरूप समाजवादी ऋान्तिले परणं निर्मल पारिसकेको सौन्दर्य ‘प्रतियोगिता, वेश्यावत्ति आज सडक सडकमा व्याप्त भइरहेको छ। महिलाहरू हिसाको शिकार हदैछन्। यसले पनि सावित गर्छध कि महिलावर्गको पूर्णं मुक्ति दिने भौतिक वातावरण र त्यसलाई ऋान्तिकारी ढंगले कारयांन्वयन गर्ने उत्पादन सम्बन्ध साम्यवादी उन्मुख समाजवादी समाजमा मात्र सम्भव छ। यो करा अहिले एक्काइसौं शताब्दीमा भन पुष्टि हंदैछ, किनकि अहिलेको पुंजीवादी अथांत् त्यसको विकसित साम्राज्यवादी अर्थतन्तरले त समाजमा भन संकट पैदा गरिराखेको छ। आजको महिला परूषको सम्बन्ध भ़न् भन् अन्तरविरोध र तनावपूर्ण बन्दै गएको छ। यो स्वाभाविक हो, किनकि साम्राज्यवादी युरग भनेको नै सबभन्दा तीव अन्तरविरोधको युग हो। साम्राज्यवादी संरचनाले एकातिर उत्पादक शक्तिलाई अभ बढी सरलीकरण र केन्द्रिकरण गरेर सामहिकीकरण गदैेछ भने अ्कतिर यसको सम्पर्णं फाइदा सीमित एकाधिकार प्ंजीपतिहरूले उठाइरहेका छन्। यस्तो एकाधिकारवादी केन्द्िकत . उत्पादन सम्बन्धले पुंजीवादी सरचनाको सुरूको प्रगतिशील पक्षलाई पुरै निषेध गरदैछ। अथांत यसले समाजलाई अगांडि वढाउने उत्पादक शक्तिलाई नै नष्ट गरिराखेको द यसले गर्दा प्जीवादी सामाजिक संरचनामा आधारित महिला परूप सम्बन्ध अर्थात परिवारको सरचनालाइ नै न्ट गदैछ। त्यहांभित्रको आर्थिक अराजकताले गदा महिला पुरूष सम्बन्धमा पनि अराजकता र विकति ल्याउदैछ। केही सीमित धनी पुरूपको लाभि अत्यधिक महिलाहरू यौनको साधन बनेका छन् भने सीपयक्त उत्पादन शक्ति नएका धनी महिलाहरू समेत बेरोजगार भएर साम्राज्यवादी भ्रष्ट संस्कतिमा लप्त भएका रन। उता सास्राज्यवादी अर्थतन्त्रले आम जनताको रोजगारी खोसिदिएको छ। यसले गर्दा गरीव महिलाले आप्नो परिवार धान्नको लागि अभ लामो समय स-सानो काममा लागन बाघ्य भएका छन्। त्यसले पनि नपुगेर तिनीहरूले आफ्नो शरीरलाई समेत बेचेर परिबार पाल्ल परिराखेको छ। यसले परिबारको सामाजिक संरचना नै भ्रषटीकरण गरेर तनावपूर्ण वातावरण सृजित गदैछ। तसर्थ समाजमा सम्बन्ध विच्छेदका घटनाहरू बददैछन् । परिवारभित्र हिसाका घटनाहरू बद्दैछन्। यसले एकल अभिभावक परिवारको संख्या (Single Parent Family) बढाउदे छ। अकौतिर महिला परूषको सम्ब्धलाई यौन सम्बन्धमा मात्र सीमित गराएर अनियन्त्रित यौनलाई प्रतिष्पर्धात्मक रूपमा बजारीकरण गरेर महिला पुरूष बीचमा पैदा गरने काम गरिराखेको छ। यसले गर्दा समलिंगी परिवारहरू वददै गएका छन्। यी सवै दुरी अन्तरविरोधहरूले साम्राज्यवादी उत्पादन प्रणालीभित्रको तीब्र संकटलाई नै भल्काउछन् त्यसैले कुण्ठित, अनुत्पादक, परजीवी उत्पादन सम्बन्धले ऋान्तिकारी रूपान्तरणको माग गरिराखेको छ। यो रूपान्तरण भनेको सामूहिक उत्पादक शक्तिलाई सामूहिक हितको लारि प्रयोग गर्ने विधि हो। त्यो भनेको सामाजिक उत्पादन प्रणालीमा आधारित समाजवादी ऋान्ति नै हो।

तर यदि वस्तुगत स्थितिले माग गरे अनुसार सचेत प्रयासले समाजवादी ऋान्तिलाई अगाडी बढाइएन भने त्यही समाजभित्र पुनरूत्यानवादी प्रवृत्तिले टाउको उठाउन थाल्दछ। अर्थात् धर्म र परम्परागत सस्कृतिलाई संरक्षण गर्ने नाउमा महिला-पुरूष सम्बन्धलाई पनि पिछडिएको सामन्ती सम्बन्धमा फर्काउन बेर लार्दैन देशमा गर्भपतन विरोधी कऋिरिश्चियन आन्दोलन बददैछ। त्यस्तै भारतमा राम सीताको आज अमेरिका जस्तो विकसित सम्बन्धलाई आदर्श बनाउन खोज्ने राम जन्मभूमि आन्दोलन बददैछ। त्यस्तै मेहनतकश जनता तथा प्रागतिशील वर्गहरूले वर्ग विभाजित समाजको संकटलाई शक्तिको रूपमा बदलेर मानव जातिलाई अभ उच्च वर्गविहीन समाजमा लरन प्रयास वहिला पुरूष सम्बन्ध शोषणरहित, बहुआयामक, सृजनशील र अ गहिरो होस्।

निष्कर्ष
अहिलेसम्मको महिला “पुरूष सम्बन्धको इतिहासलाई हेरदा यो गतिशील हुन्छ ने नै पुष्टि हुन्छ। समाजमा परिवर्तित हंदै गएको उत्पादन प्रणालीले महिला पुरूष ब्न्मा पनि ऋमशः परिवर्तनहरू ल्याएको देखिन्छ। अहिलेसम्मको महिला पुरूष न्वको इतिहास हेदा के देखिन्छ भने महिलाको सबभन्दा सम्मानित उच्चस्थान आदिम वादमा थियो। यसको अभिव्यक्ति त्यहांको मातृसत्तात्मक संरचनाले पुष्टि गर्दछ। तर त्तात्मक संरचनाको आधार भनेको महिलाहरूको प्रजनन शक्ति हो। त्यसपछिका सम्मत्तिमा आधारित विमिन्न युगहरूमा त्यहांका विद्यमान शोषणका रूपहरू फेरिएैझै त्यहाका पित्सत्तात्मक शोषणका रूपहरू पनि फेरिदै गएको देरिन्छ फिनकि धितृरसत्तात्मक सरचनाको भौसिक आधार भनेको उत्पादनका साधनमाथि प्रूषवर्गको वर्चस्व रहनु नै हो। समाजबादमा आएर बल्ल महिला पुरूषको सम्बन्ध समानताको आधारमा विकास हुन थालेको देखिन्छ। तर समाजवादभिन् पुंजीवादी अर्थतन्त्र हावी हन थालेपछि महिला पुरूष सम्बन्धमा प्न: असमानता र शोषणयुक्त उत्पादन सम्बन्धमा फर्कको देखिन्छ। सामाज्यवादी य्गले यो सम्बन्धलाई अक भ्रष्टिकरण गरेको देखिन्छ। साथे साम्राज्यवादी अर्थतन्बले ल्याएको केन्द्रिकत र सामूहिकृत उच्च उत्पादक शक्तिले ऋान्तिकारी उत्पादन सम्बन्धको मारग गरिराखेको छ ताकि सामूहिकीकरण गरेको उच्च उत्पादक शक्ति आम जनताको हितमा प्रयोग गर्न सकियोस् । अथांत् युगले पुनः समाजबादी क़ान्तिको माग गरेको छ. जसले गर्दां महिला पुरूषको सम्बन्ध पुनः समानताको आधारमा विकास हुन सकोस्। एक्काइसौ शताब्दी समाजवाद र महिला पुरूष समानताको शताब्दी बन्ने निश्चत दछ। (दिशाबोध

मासिक, वर्ष-२, अंक-२, २०५७ जेष्ठ)
मारक्सवाद र महिला मुक्ति